23 KWIETNIA

Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich

- scenariusz wystawy

Strona Główna

Trochę historii

Regulamin biblioteki

Kadra

Pomieszczenia
i wyposażenie biblioteki

Zbiory biblioteczne

Warsztat informacyjny

Kronika biblioteki

Galeria

Cytaty o książce

Sprawdź swoją wiedzę

Zespół Szkół nr 4

Linki

     Wystawę zorganizowano w celu popularyzacji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich, a także zainteresowania uczniów książką poprzez zaprezentowanie ciekawostek z dziedziny księgarstwa i rynku wydawniczego. Imprezą towarzyszącą może być zorganizowany ( osobno dla poszczególnych grup wiekowych) konkurs dla uczniów na jak najatrakcyjniejsze przedstawienie ulubionej książki lub zaprezentowanie postaci ulubionego autora.

Wystawa składa się z 6 części.

I.  23 IV ŚWIATOWY DZIEŃ KSIĄŻKI I PRAW AUTORSKICH
II. ZANIM PAPIER WYNALEZIONO.
III. PISMO I ALFABET.
IV. ZAWSZE KTOŚ BYŁ PIERWSZY.
V. WYNALAZEK GUTENBERGA.
VI. O KSIĄŻCE KILKA RAZY NAJ.

KOMPOZYCJA WYSTAWY:

CZĘŚĆ I. 23 IV ŚWIATOWY DZIEŃ KSIĄŻKI I PRAW AUTORSKICH

Tekst: 23 kwietnia od 1996 roku obchodzony jest na całym świecie jako Dzień Książki i Praw Autorskich. Data ta jest datą symboliczną. 23 kwietnia urodzili się i odeszli znani pisarze ( m.in. Cervantes, Shakespeare, Nabokov, Vallejo). Dzień ten- na wniosek rządu Hiszpanii i Międzynarodowej Unii Wydawców- został ustanowiony przez UNESCO Dniem Książki i Praw Autorskich. Pierwsze obchody zbiegły się  z 25 Kongresem Międzynarodowej Unii Wydawców, który odbył się w Barcelonie w setną rocznice powstania tej organizacji.
Fotografie pisarzy: Cervantesa, Shakepeare, Nabokova, Vallejo.
Tekst: Dzień 23 kwietnia wiąże się również z katalońskim obyczajem. Każdy mieszkaniec Katalonii w dniu św. Jerzego- patrona tego regionu- obdarowywał swoich bliskich książkami i różami.
Tekst: pierwszym krajem, który wprowadził ochronę praw autorskich była Anglia. „Statut Królowej Anny” z roku 1709 przyznawał autorom ( na określony okres czasu) prawa własności do ich drukowanych utworów.
Tekst: Pierwsza międzynarodowa konwencja o ochronie praw autorskich dzieł literackich i artystycznych została podpisana 9 września 1886 r. W Bernie. Następnie kilkakrotnie była zmieniana i uzupełniana.
Tekst: W roku 1952 została zwołana do Genewy Międzynarodowa Konferencja ds. Praw Autorskich, która uchwaliła Powszechna Konwencję ds. Copyright i powołała Międzynarodowy Komitet Praw Autorskich. Konwencja genewska weszła w życie 16 września 1956 roku. 
Tekst: Polska przystąpiła do konwencji o przestrzeganiu praw autorskich w roku 1976. Odtąd na polskich książkach, filmach, płytach, kasetach i innych wydawnictwach umieszczany jest znak zastrzeżenia praw autorskich- copiright.

CZĘŚĆ II. ZANIM PAPIER WYNALEZIONO

Tekst: Tabliczka i Rylec.
Starożytne społeczeństwa Bliskiego Wschodu przy pisaniu na glinianych tabliczkach posługiwały się trzcinowym rylcem. Kształt znaków zależał od sposobu przycięcia końca trzciny. Wysuszone na słońcu tabliczki gliniane utrwalały pismo na setki lat.
Tekst: Długie zwoje.
By sporządzić długi zwój, pisarz musiał skleić arkusze papirusu we wstęgę. Ten starożytny papirus grecki ma prawie 4 m długości. Tekst pisany jest w wąskich kolumnach, a więc z łatwością można przeczytać całą kolumnę bez potrzeby rozwijania całego zwoju. Papirus doskonale nadawał się do tworzenia zwojów, ale nie był odpowiednim materiałem na książki w formie kodeksu, ponieważ wskutek wielokrotnego przewracania stron łatwo się kruszy.
Tekst: Obfitość Papieru.
Papirus służący jako materiał pisarski wyrabiano z łodyg rośliny o tej samej nazwie. Odkrycie metody jego produkcji równało się dla starożytnych Egipcjan zapewnieniu stałego dopływu taniego materiału na wszelkie zapisy. Najstarszy papirus, który dotrwał do naszych czasów, liczy ponad 5000 lat. Państwo egipskie zmonopolizowało produkcję i handel papirusem, co przyniosło mu znaczne dochody.
Tekst: Papier.
Tradycja mówi, że papier został wynaleziony w Chinach przez Tsai Luna, wysokiego urzędnika cesarza Wu Di w 105 roku n.e. Chińczycy utrzymywali proces produkcji papieru w tajemnicy przez 700 lat, ale muzułmanie podczas najazdu na Samarkandę pojmali kilku chińskich papierników, którzy wydali sekret. Ostatecznie umiejętność wytwarzania papieru rozpowszechniła się w Europie młyny papiernicze zaczęto stawiać wszędzie tam, gdzie dostęp do wody umożliwiały produkcję masy papierniczej.
Tekst: Wyrób pergaminu.
Skórę zwierzęcą najpierw myje się w czystej wodzie, a potem moczy przez kilka dni w wodzie wapiennej. Następnie obie strony oczyszcza się z pozostałości sierści i mięsa, i skórę moczy się ponownie. Wreszcie naciąga się ją na drewnianą ramę i oskrobuje zakrzywionym nożem. Po wyschnięciu skóra jest powtórnie skrobana, w celu nadania jej pożądanej gładkości.
Tekst: Zwój hebrajski
Pergamin można składać i zwijać, dlatego też stanowił idealny materiał zarówno na zwoje, jak na książki w formie kodeksu, podobne do współczesnych. Był najpopularniejszym materiałem pisarskim na Zachodzie przez blisko 1000 lat, póki nie został wyparty przez papier. Nawet obecnie szczególnie ważne dokumenty, na przykład certyfikaty, są niekiedy pisane na pergaminie.
Tekst: Wyroby skórzane.
Pergamin jest zupełnie innym rodzajem materiału niż papirus. Jest to skóra zwierzęca, zazwyczaj owcza, kozia czy cielęca, którą poddano różnym zabiegom, by uzyskać miękką, gładką powierzchnię, mogącą służyć jako materiał pisarski. Według legendy pergamin został wynaleziony przez króla Eumenesa II z Pergamonu (197-158 rok p.n.e.), ponieważ wstrzymano dostawy papirusu z Egiptu. Samo słowo pergamin pochodzi od nazwy miasta Pergamon. Prawdopodobnie jednak do wyprodukowania pergaminu doszło stopniowo, przy okazji udoskonalania metod garbowania skóry.

Obok wyeksponowano w gablocie kilka wydawnictw ( książki, płyty) opatrzonych zapisem o zastrzeżeniu praw autorskich.

CZĘŚĆ III. PISMO I ALFABET.

Na najdawniejsze formy pisma składają się zestawy rysunków przedstawiających ludzi, zwierzęta i przedmioty codziennego użytku. Nazywamy je piktogramami. Najstarsze zabytki pochodzą z około 3000 roku p.n.e. Odczytanie takiego pisma nie wymaga znajomości języka autora piktogramów; wystarczy rozpoznać znaczenie symboli.
Tekst: Notajce muzyczne
Muzykę również można zapisać. Służy temu odpowiednio opracowany system znaków graficznych. Od XVII wieku melodie zapisywane są na ogół za pomocą takich właśnie znaków. Są to umieszczone na pięciolinii nuty, bemole, krzyżyki, klucze muzyczne, pauzy itd. Dzięki temu muzycy na całym świecie są w stanie przeczytać, zrozumieć i wykonać np. ten fragment utworu, zgodnie z intencjami jego kompozytora, Jana Sebastiana Bacha (1685-1750) 
Tekst: Obraz do czytania
Pismo nie musi być traktowane użytkowo. Kaligrafia, sztuka pięknego pisania, jest szczególnie ceniona na Dalekim Wschodzie i w świecie islamu. Kaligrafowie muzułmańscy a rysowano wykorzystując tekst arabski, który został napisany pod ilustracją zwykłym pismem, od strony prawej ku lewej.
Tekst: Odkąd zaczęto zapisywać informacje dotyczące handlu, rolnictwa i rejestrować ważniejsze wydarzenia, niezbędne stały się materiały pisarskie. Można oczywiście wykorzystywać materiały naturalne np. drewno, bambus czy kości, ale trudno na nich pisać i nie są zbyt praktyczne. Starożytni Egipcjanie wpadli na pomysł sporządzania wspaniałego materiału pisarskiego z rośliny o nazwie papirus. Umiejętność produkcji arkuszy papirusu rozprzestrzeniła się na wszystkie starożytne kraje śródziemnomorskie. Kiedy podaż papirusu zmniejszyła się, zaczęto szukać czegoś, co mogłoby go zastąpić. W rezultacie tych poszukiwań wynaleziono pergamin-materiał wyrabiany ze skóry zwierzęcej. W krajach zachodnich w średniowieczu pergamin pozostawał podstawowym materiałem pisarskim.
Tekst: Pismo klinowe
Sumerowie z Mezopotamii wynaleźli pismo klinowe prawdopodobnie ponad 5000 lat temu. Pierwotnie piktogramy zaczęto z czasem pisać ukośnie i stopniowo je upraszczano, przekształcając w grupy kresek w kształcie klina.
Tekst: Uniwersalne Pismo
Pismo klinowe było praktycznym sposobem zapisu, wykorzystywanym przez społeczeństwa władające różnymi językami. Różne metody układu znaków umożliwiały zapis tekstów w takich językach jak arkadyjski, staroperski, elamicki czy sumeryjski.
Tekst: Brajl
To współczesne pismo zostało wynalezione przez Louisa Braille’a (1809-1852) w szczególnym celu. Dotykając wypukłych punktów opuszkami palców, niewidomi i niedowidzący mogą czytać teksty napisane na specjalnej maszynie do pisania.
Tekst: Ku pamięci
Rzeźbienie liter w kamieniu to żmudny i powolny sposób pisania używany przez starożytnych Greków i Rzymian na pomnikach i nagrobkach. Ta tradycja kultywowana jest po dziś dzień przez rzemieślników zajmujących się rzeźbieniem napisów na kamieniach węgielnych i pomnikach upamiętniających sławnych ludzi i ważne wydarzenia.

W gablocie obok umieszczono książki z pamiątkowymi wpisami i autografami autorskimi.

CZĘŚĆ IV. ZAWSZE KTOŚ BYŁ PIERWSZY.

Tekst: Pierwsze zachowane zdania w języku polskim znajduje się w „Księdze henrykowskiej” pisanej w latach 1268-1273.Brzmiało ono: „Day, ut ia pobrusa, a ti poziwali”.
Obok umieszczono kserokopię strony z „Księgi henrykowskiej” zawierającej ww. zdanie.
Tekst: Pierwszą pieśnią religijną w języku polskim jest „Bogurodzica” , której najdawniejszy tekst, tzw. krakowski I pochodzi z 1407r. Obok kserokopia tekstu „Bogurodzicy”
Tekst: Pierwszą książką wydaną w całości po polsku był „Raj duszny”-średnio wieczny modlitewnik przetłumaczony z łaciny przez Biernata z Lublina i wydany w 1513r.przez Floriana Unglera. Obok umieszczono kserokopie starodruków, inicjałów, superekslibrisów.
Tekst: Pierwsze wiersze dla dzieci w języku polskim pisał Stanisław Jachowicz. (1796-1875). Obok umieszczony portret Jachowicza wyeksponowano książeczka „Chory kotek” oraz kserokopię pierwszej strony „Bajek i przypowieści”
Tekst: Pierwsze książki dla dzieci w języku polskim, szczególnie dla dorastających panienek, pisała Klementyna z Tańskich Hoffmanowa( 1798-1845). Obok umieszczono portret K. Hoffmanowej i kserokopie strony tytułowej książek „Małe powieści i utwory dla dzieci”, „Wiązanie Helenki”. Wyeksponowano także książeczki dla dzieci z przełomu XIX i XX wieku.
Tekst: Pierwszą książką w formie elektronicznej napisaną specjalnie do internetowej dystrybucji jest powieść Stephena Kinga pt.: „Riding the Bulet”, która w ciągu 24 godzin od wprowadzenia do sprzedaży zamówiło prawie 400,000 osób.
W gablocie umieszczono najstarsze książki ze zbiorów biblioteki szkolnej.

CZĘŚĆ V. PIERWSZE KSIĄŻKI DRIUKOWANE

Tekst: Druk
Johannes Gutenberg wydrukował pierwsza stronę ruchoma czcionką w niemieckim mieście Moguncja w latach pięćdziesiątych XV wieku. Zbudował drewnianą prasę z takim mechanizmem śrubowym jak prasa używane do zgniatania winogrona przy wyrobie wina. Gdy prasa dociskała arkusz papieru do wypukłych czcionek pokrytych farbą, tekst odbijał się na papierze. Wieść o sukcesie Gutenberga szybko oblegał cale Niemcy, docierał do pobliskich krajów. Przed końcem wieku prasy pojawiły się drukarskie pojawiły się niemal w każdym kraju europejskim.
Tekst: Pierwsze książki drukowane.
Druk wynaleziono, ponieważ książki, które musiano mozolnie przepisywać ręcznie, nie mogły być w ten sposób produkowane szybko i zręcznie. Pierwsi drukarze byli świadomi dużego zaopatrzenia a książki, zdawali sobie jednak sprawę z tego, ze ludzie cenią rzeczy znane i często odnoszą się nieufnie do nowych pomysłów. Znaleźli, więc sposób na to, by dąć odbiorca książki, do których ci przywykli, ale w znancznie większej liczbie. Sutra Diamentowa, chiński zwój drukowany techniką drzeworytniczą, wygląda niemal tak jak zwój rękopiśmienny. W Europie drukarze, chcąc maksymalnie upodobnić pierwsze drukowanie książki do średniowiecznych rękopisów, naśladowali pismo ręczne, a nawet uzupełniali swoje dzieła ręcznie ilustrowanymi inicjałami i innymi zdobieniami. Stopniowo wprowadzili nowe pomysły z czasem książki drukowane zaczęły w większym stopniu przypominać książki współczesne.
Tekst: BIBLIA GUTENBERGA
Zanim Johannes Gutenberg wydrukował cala książkę, wypróbował swój wynalazek na pojedynczych arkuszach. W 1455 roku wyprodukował pierwsza na świecie drukowana Biblie, znana jako Biblia Gutenberga albo Biblia 42-wierszowa, od liczby wierszy na stronie. Gutenberg wydrukował około 160-170 egzemplarzy, część na pergaminie, tak jak ten tom przechowywany w Bibliotece Brytyjskiej w Londynie. Jest to obszerna książka licząca ponad 1200 stron w dwóch tomach. Można sądzić, ze przygotowanie do druku zajęły kilka lat.
Tekst: SUTRA DIAMENTOWA
Ten zwój z buddyjską modlitwą uznawany jest za najstarszą książkę drukowaną, której data powstania jest z całą pewnością znana. Wydrukowano ją w 868 roku techniką drzeworytniczą na siedmiu arkuszach papieru, które następnie sklejono, by utworzyć długi zwój. Podobnie jak w wielu współczesnych książkach, uwagę czytelnika po otwarciu przyciąga ilustracja.
Tekst: KSIĄŻKA KOREAŃSKA
Mniej więcej w tym samym czasie, gdy w Niemczech Johannes Gutenberg eksperymentował z ruchomą czcionką, koreański drukarz wydrukował tę książkę czcionką metalową. Odlewanie czcionek dla dużej liczby chińskich znaków, używanych przez Koreańczyków, musiało być czasochłonne, ale tylko w ten sposób można było sobie poradzić z brakiem drewna nadającego się do sporządzania klocków drzeworytniczych.
Tekst: Książki ilustrowane
W książkach od niepamiętnych czasów umieszczano ilustracje, które mają dwojaki cel: uzupełniają informacja zawarte w tekście albo uatrakcyjniają tekst. Pierwszymi książkami ilustrowanymi były starożytne egipskie Księgi Umarłych, długie zwoje papirusowe zawierające obrazki i teksty napisane hieroglifami. Ilustrowanymi książkami średniowiecza były iluminowane rękopisy, które próbowali imitować pierwsi drukarze, posługując się ruchomą czcionką i drzeworytami. Barwne ilustracje i ozdobne litery średniowiecznych rękopisach wyglądało imponująco i czynią z książki dzieło sztuki. W pierwszych książkach drukowanych kolor zazwyczaj nakładano ręcznie po wydrukowaniu, natomiast kolorowy druk stał się możliwy dopiero w XIX wieku dzięki nowym technologiom.
W gablocie umieszczono książki o książce ze zbiorów bibliotecznych.

CZĘŚĆ VI. O KSIĄŻCE KILKA RAZY NAJ

Tekst: Największa książka- „Super Book”- mierząca 2,74 x 3,07 m została wydana w Denver w stanie Colorado (USA) w roku 1976. Składa się ona z 300 stron i waży 252,6 kg.
Tekst: Najmniejszą książke dla dzieci- „Stary król Cole”- wydrukowaną na papierze o gramaturze 22 gramów, mierzącą 1 mm x 1 mm, wydało w 85 egzemplarzach w 1985 roku wydawnictwo Gleniffer Press z Paisley (Szkocja). Kartki można przewracać (ostrożnie) tylko za pomocą igły.
Tekst: Najdroższą na świecie książką jest czterotomowe dzieło „The Birds of America” („Ptaki Ameryki”) Johna Jamesa Audubona, wybitnego ornitologa amerykańskiego. Na aukcji Christie`s w Nowym Jorku zostało ono sprzedane za 8 milionów 802 tysiące 500 dolarów. 
Tekst: Najwyższą w Polsce cenę antykwaryczną (103 tys. zł) uzyskało na aukcji w Krakowie drugie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika „Obrotach sfer niebieskich”, które zostało wydane w roku 1566 w Bazylei. 
Tekst: Najpopularniejszą książką na świecie jest Biblia. Biblię przetłumaczono na 310 języków, a jej fragmenty na dalsze 597 języków. Szacuje się, że pomiędzy 1815 a 1975 rokiem wydrukowano ok. 2,500,000,000 egzemplarzy Biblii.
Tekst: Najwyższy nakład w pierwszym wydaniu- 120,000,000 egz.- osiągnęła powieść Nicholasa Monserrata „Okrutne morze”.
Tekst: Najwięcej, bo ponad 600 powieści, w dobie „ery gęsiego pióra” napisał Polak- Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887)
Tekst: Rynek wydawniczy obecnie jest bardzo różnorodny, a jednocześnie bardzo prężny i dynamiczny. Wydawcy prześcigają się w pomysłowości w wydawaniu książek, kto pierwszy, kto najwięcej. „Naj”- można mnożyć bez końca.
Tekst: Najmłodszym noblistą w dziedzinie literatury był Rudyard Kipling (1865-1936). W dniu otrzymania nagrody (1907 r.) miał 41 lat.
W gablocie umieszczono książki – ciekawostki wydawnicze (o wielkim i malutkim formacie).

Przygotowały mgr Monika Bis i mgr Anna Glanert

powrót